USG ciąży | Echo serca płodu

W czasie rutynowych badań ultrasonograficznych w ciąży oceniających płód, które dla przypomnienia należy wykonać trzykrotnie (zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie diagnostyki ultrasonograficznej w położnictwie i ginekologii):

» w 11 – 14 tygodniu trwania ciąży,
» w 20 – 22 tygodniu trwania ciąży,
» w 30 – 34 tygodniu trwania ciąży,

oprócz oceny ilości płodów, położenia, wielkości, "samopoczucia" nienarodzonego dziecka oceniamy zawsze budowę zewnętrzną oraz narządów wewnętrznych.

Niezmiernie istotne jest, aby w czasie tej oceny odnieść się do budowy serca. Chyba każdy wie, że serce – "romantyczny symbol życia" – jest organem strategicznym dla nas dorosłych jak i dla maluchów rosnących w brzuszkach swych przyszłych mam.
Nie każdy natomiast wie, że anomalie serca oprócz wad układu nerwowego są najczęstszymi zaburzeniami budowy płodu oraz, że spotykamy je średnio u 2 – 2,5% płodów. Inaczej mówiąc na dwieście ciężarnych, statystycznie rzecz ujmując czworo – pięcioro nienarodzonych dzieci ma problem z serduszkiem. To nie jest zastraszanie – tylko fakt. Wiedza o potencjalnym problemie z sercem płodu, czy też jego innymi anomaliami służy przede wszystkim przygotowaniu się do przyjęcia takiego malucha na świat. Pozwala zaplanować czas, miejsce i sposób porodu. Pozwala przygotować przyszłych rodziców do radzenia sobie z potencjalnymi problemami. Mobilizuje lekarzy – położników i pediatrów – do odpowiedniego postępowania z płodem czy też noworodkiem.

Bicie serduszka można stwierdzić już w 6 tygodniu ciąży.

Mało kto zdaje sobie sprawę, że serce jest już całkowicie ukształtowane około 8 tygodnia trwania ciąży (kończy swój rozwój embriologiczny). Jednak ze względu na swoje małe wymiary o pierwszą ocenę jego budowy można pokusić się dopiero w 12-14 tygodniu ciąży. Jest to ocena trudna, niestandardowa, którą mogą przeprowadzić nieliczni lekarze wyposażeni w dobrej jakości ultrasonograf (jest to możliwe w firmie "Sonomedika"). Wskazaniem do takiego badania jest obciążony wywiad – np. wada serca w poprzedniej ciąży, czy u któregoś z rodziców.

Najlepszym okresem do oceny budowy i funkcji serca oraz całego układu krążenia jest zdecydowanie czas między 18 a 22 tygodniem ciąży z naciskiem na 21-22 tydzień. Takie badanie nazywane jest echokardiografią płodową bądź w skrócie „ECHO”. Badanie w połowie ciąży jest najdokładniejsze ponieważ organy wewnętrzne osiągają już na tyle duże wymiary, że można je dobrze zobaczyć w USG a kości płodu nie są tak mocno uwapnione - jak np. pod koniec ciąży i nie "odbijają" większości ultradźwięków. Oceniając serce wypowiedzieć się można na temat jego struktury, wielkości, symetrii, połączeń z dużymi naczyniami krwionośnymi, innymi słowy rozpoznać bądź wykluczyć wadę serca. Echokardiografia płodu pozwala także ocenić funkcje czynnościowe serca i całego układu krążenia i odpowiedzieć na pytanie czy nienarodzone dziecko jest wydolne krążeniowo. W przypadkach nierównej pracy serca płodu ECHO pozwala sprecyzować rodzaj arytmii odpowiadając na pytanie czy jest ona groźna dla płodu czy nie. Na marginesie – często arytmia płodu uznawana jest nawet przez lekarzy za wadę serca co nie jest prawdą. Arytmii w pewnych przypadkach może towarzyszyć wada serca; nie są to synonimy. To tak jakby katar uznać za wadę nosa. Ocena serca płodu nie jest łatwa, jedynie kilkunastu lekarzy w Polsce ma do tego uprawnienia. Wymaga wieloletniego doświadczenia ultrasonograficznego zdobytego w ośrodkach referencyjnych, gdzie można zobaczyć wiele różnych anomalii, które w ocenie przesiewowej zdarzają się relatywnie rzadko. Potrzebny jest też nowoczesny, aparat ultrasonograficzny. W firmie "Sonomedika" pracuje pięcioro lekarzy uprawnionych do tego rodzaju badań. Jest też nowe USG - Voluson Expert.

Aktualne zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (Sekcji Ultrasonografii) odnośnie oceny serca płodu w czasie przesiewowego badania położniczego nakazują ocenę wielkości, położenia, rytmu oraz tzw. obrazu czterech jam serca (dwóch przedsionków i dwóch komór) – to dość dużo, pod warunkiem, że osoba która to wykonuje wie o co chodzi. W zaleceniach owych nie nakazuje się jednakże oceny odchodzących od serca naczyń, co powoduje, że wiele wad serca nie jest rozpoznawanych np. przełożenie wielkich naczyń, czy też złożona wada serca nazywana tetralogią Fallota.

Jest to niewątpliwy powód, żeby najważniejsze badanie oceniające budowę płodu – tzw. "połówkowe" (18 – 22 tygodni ciąży) wykonać wraz z pełną oceną układu krążenia, a badanie to powierzyć doświadczonym w ultrasonografii i echokardiografii płodowej lekarzom mającym do dyspozycji najlepszy sprzęt (np. w firmie "Sonomedika").

Wielu osobom urodziło się pewnie pytanie – czy ECHO ocenia tylko serce płodu? Otóż: NIE – jest to najpełniejsza ocena budowy całego płodu uwzględniająca:

» ocenę położenia, ustawienia, liczby płodów,
» ocenę lokalizacji i budowy łożyska oraz objętości płynu owodniowego,
» ocenę standardowych i ponad standardowych wymiarów płodu oraz jego masy,
» sprawdzenie funkcji wszystkich możliwych do ultrasonograficznej oceny narządów płodu w aspekcie ich struktury i czynności,
» wykrycie potencjalnych anomalii sugerujących choroby genetycznie uwarunkowane (których naliczyć można ok. 50),
» dla zainteresowanych – określenie płci,
» wreszcie – ocenę serca płodu i jego układu krążenia.

Badanie ECHO oprócz umiejętności i dobrego aparatu wymaga także czasu. Średni czas trwania badania to ok. 30 minut ale może się znacznie wydłużyć.